اهمیت مهارت دست ورزی

اهمیت مهارت دست ورزی در چیست؟

در هر کودک با توجه به رشد و افزایش درک، ماه به ماه مهارت های مختلفی بروز می کند. یکی از این مهارت ها، دست ورزی است که پایه بسیاری دیگر از مهارت ها مثل نقاشی کشیدن و نوشتن محسوب می شود و درواقع شامل به کار گیری عضلات ظریف سر انگشتان است.

از کجا متوجه شویم این مهارت در فرزندمان شکل گرفته یانه؟

اولین نشانه های مهارت های دستی از قبل از یک سالگی و زمانی که کودک به سمت مادر دست دراز می کند، شروع می شود. با بالا رفتن سن، از یک سالگی به بعد، به شکل قاشق گرفتن در دست و قاشق را به سمت دهان بردن جلوه می کند. از ۲ سالگی به بعد، مهارت ها از نظر درک شناختی هم افزایش پیدا می کند و کودک می تواند با دست جورچین های ابتدایی را بسازد یا اشکال را بلند کند و به کمک مادر داخل محل مورد نظر بیندازد. قبل از ۳ سالگی، کودک می تواند از گواش، آبرنگ و رنگ انگشتی استفاده کند و بعد از آن توانایی دست گرفتن ماژیک و مداد را دارد.
کودک در ۴ سالگی باید قادر به کشیدن مربع و در ۶ سالگی قادر به کشیدن مثلث باشد. از ۳ سالگی به بعد کار با قیچی جزو مهارت هایی است که در کودکان شکل می گیرد و مهارت کار با چسب و چسباندن قطعات جداشده از کاغذ هم از مهارت هایی است که کودکان در این سن قادر به انجام آن هستند.

اگر کودکی این مهارت ها را نداشته باشد، تمرین هایی وجود دارد که به او کمک کند:

از مهارت هایی که به رشد دست ورزی کودک کمک می کند، استفاده از خمیر است. کودک از ۳ سالگی به بعد باید کار با خمیر را آغاز کند. مچاله کردن کاغذ هم از این سن به بعد به افزایش مهارت های دستی کودک کمک می کند. باید به کودک فرصت داد از ۳ سالگی به بعد دکمه های لباسش را باز کند و ببندد. هرچه مادر کودک را در این زمینه مستقل تر بار بیاورد، بهتراست. در حدود ۵٫۵ تا ۶ سالگی، کودک می تواند بند کفشش را ببندد. پس در ۵ سالگی مادر باید مهارت گره زدن را به کودک آموزش دهد. آموزش این کار را باید از گره بزرگ مثل روسری شروع کرد تا به بند کفش رسید و این کار به صرف وقت، صبر و حوصله نیاز دارد. البته بیشتر این مهارت ها در مهد آموزش داده می شود اما اگر کودکی به مهد نمی رود، باید مادر در خانه با او این مهارت ها را کار کند.

برخی کودکان در هماهنگ کردن دست و چشم و برخی در استفاده از عضلات ظریف نوک انگشتان ضعف دارند! برای رفع آن  تمرین های زیر را بکار گیرید:
مهارت دوختن و سوزن نخ کردن را باید از ۵ سالگی به بعد با کودک کار کرد. این کار برای هماهنگی چشم و دست بسیار مفید است. مهره نخ کردن در سنین پایین تر هم به کسب این مهارت کمک می کند. جداکردن حبوبات از مهارت هایی است که به دست ورزی کودکان کمک می کند و در منزل قابل اجراست. مادر باید ۲ شیشه آب معدنی کوچک را در اختیار کودک بگذارد و در یک سینی برنج و عدس را مخلوط کند و از کودک بخواهد عدس و برنج را جدا کند و در شیشه مخصوص خود بیندازد. این کار باعث می شود مهارتهای حرکتی ظریف کودک تقویت شود.

به همین دلیل بازی هایی برای تقویت مهارت های حرکتی ظریف را به شما معرفی می کنیم. که برای تمامی کودکان با مهارت های حرکتی ظریف ناکافی در هر سنی مناسب است.

محدوده سنی بیشتر بازی های معرفی شده ی زیر، کودک بالای ۳ سال می باشد.

دسته اول بازی ها: کودکان برای گرفتن گیره ی لباس از دو انگشت شصت و اشاره خود استفاده می کنند (گرفتن چنگالی)، این دو انگشت بیشتر از سایر انگشتان برای گرفتن مداد و اغلب فعالیت های روزانه ی ما مورد استفاده قرار می گیرند. بنابراین تقویت آن ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

به علاوه باز کردن گیره ی لباس مستلزم داشتن قدرت کافی است، هر چند در ابتدا برای کودکان دشوار است اما به مرور عضلات دست آن ها تقویت شده و به خوبی از عهده ی این فعالیت بر می آیند.

مسلما اگر یک گیره ی لباس را به کودک بدهید و از او بخواهید آن را باز و بسته نماید، به هدف خود دست نمی یابید چرا که کودکان نیز مانند ما برای انجام هر فعالیت و بازی، هدفی در سر دارند. به همین دلیل شما می توانید بازی هایی برای تشخیص رنگ و عدد را با استفاده از گیره همراه کنید.

برای مثال کودک باید گیره های همرنگ را به بشقاب کاغذی، قطعه های لگو یا جعبه مقوایی متصل نماید، یا به تعداد دایره های رنگی، گیره را به بشقاب وصل کند.

دسته دوم بازی ها: انواع نخ کردنی ها، چه از اسباب بازی های نخ کردنی موجود در بازار چه از انواع دست ساز آن استفاده کنید، نقش مهمی در تقویت مهارت های ظریف کودکان داشته اید. بخاطر داشته باشید که هر چه سوراخ اشیا کوچکتر و نخ شما باریک تر و منعطف تر باشد، مهارت بیشتری می طلبد. همچنین فعالیت های دوخت به مراتب بیشتر از سایر نخ کردنی ها، مهارت های حرکتی ظریف کودک را تقویت می کنند. این بازی به خودی خود برای کودکان جذاب و هدفمند است اما شما باز هم می توانید این بازی را با تشخیص شکل، رنگ یا تقلید مناسب از الگو همراه نمایید.

نکته ایمنی: «برای کودکان زیر ۳ سال از قطعات بسیار کوچک استفاده نکنید».

دسته سوم بازی ها: چنگک ها، استفاده از چنگک های سالاد و در سنین دبستان، چوب ژاپنی برای جا به جا کردن وسایل در سایزها و نرمی و سفتی های متفاوت بسیار کمک کننده هستند هم برای تقویت انگشتان و هم برای قوی کردن دست ها. باز هم هر چه اشیا شما ریزتر باشند جابه جایی آن ها برای کودک چالش برانگیزتر است.

نکته ایمنی: «حتما قبل از شروع بازی از تیز نبودن لبه های چنگک های فلزی، اطمینان حاصل نمایید».

دسته چهارم بازی ها: مهارت های خود یاری، بدین معنی است که کودک قادر به انجام کارهای شخصی خود باشد و استقلال خود را به مرور از ۳ تا ۶ سالگی کسب کند. این مهارت ها شامل: پوشیدن و درآوردن لباس های خود، باز و بسته کردن انواع زیپ ها و دکمه ها، چرخاندن کلید درها و قفل های مختلف، استفاده مناسب از قاشق، چنگال و چاقو، بدون کثیف کردن خود، شستن دست ها و صورت، استفاده از دستشویی به تنهایی، مسواک زدن، گره زدن بند کفش و… می باشد. البته تمامی این مهارت ها به مرور با افزایش سن (رشد مغز) و تمرین زیاد به وجود می آیند. برای مثال اغلب کودکان در ۶ سالگی برای اولین بار موفق به بستن بند کفش خود می شوند.

نکته ایمنی: «استفاده از چاقو مهارت بسیار زیادی می طلبد بنابراین تا زمانی که کودک آمادگی آن را ندارد، با چاقوهای کند (همون کارد میوه خوری یا چاقوی های اسباب بازی)، میوه هایی ک به راحتی بریده می شوند و نظارت کامل این مهارت را تمرین کنید».

دسته ی پنجم بازی ها: ساختن با انواع اسباب بازی های چفت شونده، ساختنی با قطعات کوچک، عروسک های بسیار ریز و اسباب بازی های مینیاتوری که در این بازی ها حتی اگر چیز خارق العاده ای نیز ساخته نشود، صرف دست گرفتن، و تحریک عصب ها و ماهیچه های کف دست و انگشتان موجب تقویت مهارت های ظریف می شود.
برای جذابیت بیشتر برای کودک، این فعالیت را می توانید با شمارش، دسته بندی رنگ و شکل و… ترکیب کنید. همچنین جایگاه های متفاوتی برای قرار دادن این اشیا روی آن ها، بسازید تا علاوه بر تقویت مهارت های ظریف و هدف دار شدن بازی، هماهنگی چشم و دست و دقت و تمرکز را نیز پرورش دهید.

مانند: عروسک های بند انگشتی، وسایل آشپزخانه یا حیوانات پلاستیکی بسیار کوچک، ماشین های ریز، چفتوها، لگوهای دارای قطعات کوچکتر، پولک ها و منجوق ها